Gevhernik Kalesi ve çevresinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğiyle 2021 yılında başlatılan kazı çalışmalarında önemli bulgular elde edildi.
Alanda yapılan kazıda, şamdan, 1819 tarihli Rus parası, Osmanlı padişahlarından 2. Mahmud döneminden kalma gümüş sikke gibi taşınabilir kültür varlıklarının yanı sıra 17. yüzyıl Çıldır Beylerbeyi Sefer Paşa ve Yusuf Paşa’ya ait mezarlara ulaşıldı.
Kazı başkanı ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Osman Aytekin, AA muhabirine, Gevhernik Kalesi ve çevresinde 29 Haziran 2021’de başlayan arkeolojik kazıların 3,5 ay sürdüğünü söyledi.
Adakale Mahallesi olarak bilinen bölgedeki yaşamın 1950’li yıllarda şimdiki ilçe merkezinde yoğunlaştığını aktaran Aytekin, “1960’da ticaret ve kentleşme burada adeta durmuş. Burası ilçe merkezi özelliğini kaybedince arsalar ve konutlar ucuz fiyatlarla vatandaşlara satılmış. En son köklü bir çalışma 2012’de Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünce yapılmış. O dönem birinci derece sit alanı ilan edilmiş ve geleneksel tarihi yapılar tespit edilmiş.” dedi.
Aytekin, alanda 21 yapının tescilli taşınmaz ilan edildiğine değinerek, Gevhernik Kalesi’nin Orta Çağ döneminde surlarla çevrildiğini, 16. yüzyılda Osmanlı egemenliğine geçmesiyle çeşitli yapıların da eklendiğini belirtti.”12 aylık kazı gruplarına dahil edilerek çalışmak istiyoruz”
Kazı alanının arka bölümünde yer alan iç kalede ise kilise ve kalıntılarının yer aldığına işaret eden Aytekin, şunları kaydetti:
“Tescilli yapıların en önemlisi İskenderpaşa Caddesi olarak belirlenen, şehrin en önemli yeri olan giriş kısmıdır. Burada Kanuni Sultan Süleyman’a ait 1563 tarihli kitabe bulunmaktadır. Artvin’deki Osmanlı dönemini belgeleyen ve günümüze ulaşan en erken tarihli kitabe budur. Ayrıca kapı burcundan başlayıp İskenderpaşa Camisi’ne kadar devam eden yapı kalıntıları bulunuyor. Bunlar Osmanlı dönemine ait yapılar. Çalışmaların tamamlanmasıyla Artvin Valiliği öncülüğünde bu caddenin kamulaştırılarak bir Osmanlı Caddesi’ne çevrilmesi düşünülmektedir.”
Aytekin, yeni kazı çalışmalarına bu yılın mayıs ayında İskenderpaşa Camisi ve çevresinde başlayacaklarını, çok farklı branşlarda 20 kişilik ekibin kazılarda görev yapacağını vurguladı.
Alanın çok büyük olması nedeniyle uzun vadeli çalışmaların yapılacağını aktaran Aytekin, “Türkiye’de yeni başlayan 12 aylık kazı gruplarına dahil edilerek çalışmak istiyoruz. Alan çok büyük ve sadece birkaç ay ile sonuca gitmek bazen mümkün değil. Kazı çalışmalarına başlanması ve sürdürülmesi çok önemli. Bu anlamda hükümetimiz, Bakanlığımız ve milletvekilimizin yakın ilgisi doğrultusunda çalışıyoruz.” ifadesini kullandı. “Karadeniz Bölgesi’nde neredeyse hiçbir yerde yok”
Aytekin, Artvin’de Orta Çağ döneminin çok güçlü olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Manastırlar, kiliseler ve kaleler yoğundur. 2007 ve 2018 yıllarında Şavşat Kalesi’nin arkeolojik kazısını gerçekleştirmiştik. Osmanlı dönemine ait yapılar Artvin’de dağınık ancak Osmanlı döneminin bir külliye niteliğini taşıyabilecek medrese, cami, türbe ve mezarlık gibi tek örnek Ardanuç’tadır, böyle bir bütünsellik Karadeniz Bölgesi’nde neredeyse hiçbir yerde yok diyebilirim. Bunun da nedeni 1950 yılında modernleşmeye doğru giderken buranın idari yapı olmaktan çıkarılmasıyla alakalı. Gelen insanlar değişim yapamadan basit yapılar kullanmaya gitmiş. Tescil çalışmaları bölgeye gelince de kimse istediği gibi hareket edememiş. 10 yıl içerisinde Ardanuç’ta Osmanlı dönemi ağırlıklı olmak üzere Orta Çağ kalıntılarının da ortaya çıkarıldığı bir bütün olarak eserler görülebilecek. Ülkemizin turizmine önemli katkılar sağlamasını bekliyoruz.”
Ardanuç Belediye Başkanı Yıldırım Demir ise ilçede yapılan çalışmaları her zaman desteklediklerini söyledi. Demir, şöyle konuştu:
“Gevhernik Kalesi ve çevresinde 1500’lü yıllarda İskenderpaşa tarafından tamiratı yapılan cami, taş dükkanlar, kral mezarları var. 2021 yılında bölgede arkeolojik kazıya başlandı. Hem Osmanlı hem de daha önceki dönemlere ait çok önemli tarihi değerler var. Valimiz ve Erzurum’daki Anıtlar Kurulu, Müze Müdürlüğü vasıtasıyla buranın plan ve projesinin yapılması, tarihi eserlerin gün yüzüne çıkarılmasıyla ilgili çok güzel çalışmalar başladı. Bu çalışmalar bittiği zaman Doğu Karadeniz’de Osmanlı’nın çok önemli ayak izlerinin, eski tarihi mekanların bulunduğu Adakale’nin daha çok ilgi alanı olacağını düşünüyoruz.”
AA
