Astronomi, fizik, psikoloji, sosyoloji ve dinle ilgili pek çok bilimsel çalışma yapan İslam alimi Erzurumlu İbrahim Hakkı, vefatının 241. yılında rahmet ve minnetle anılıyor.
Erzurum’un Pasinler ilçesinde 18 Mayıs 1703’te dünyaya gelen İbrahim Hakkı, 7 yaşındayken Kur’an-ı Kerim’i ezberleyerek hafız oldu.
Annesi Şerife Hanife Hatun’u 7 yaşındayken kaybeden İbrahim Hakkı, Siirt’in Tillo ilçesinde İsmail Fakirullah’tan bir süre medrese eğitimi aldı.
Babasını 17 yaşındayken yitiren İbrahim Hakkı, aralıklarla hem Erzurum hem de Tillo’da ilmi çalışmalar yürüttü. 1747’de İstanbul’a giderek Sultan I. Mahmut ile görüşen ve burada saraydaki kütüphanede çalışmalar yapan İbrahim Hakkı, yeniden Erzurum’a dönerek bazı cami ve medreselerde hocalık yaptı.
Manzum ve düz yazıdan oluşan toplam 15 eser yazan İbrahim Hakkı’nın en önemli eserleri Divan ve Marifetname’dir.
İbrahim Hakkı’nın insanlığa ders ve nasihat niteliğindeki Tefviznamesi de bugün ilgi gören eserler arasında yer alıyor.
Din ve bilimsel konularla ilgilenen İbrahim Hakkı, 22 Haziran 1780’te vefat etti.Marifetname adlı eseri ansiklopedik özellik taşıyor
Yaşantısı ve eserleriyle örnek alınan Erzurumlu İslam alimi İbrahim Hakkı, dönemin şartlarında yaptığı çalışmalarla bilim dünyasına katkı sundu.
İbrahim Hakkı’nın tasavvufi konuların yanı sıra fen bilimleri hakkında da geniş bilgileri kapsayan Marifetname adlı eseri, ansiklopedik özellik taşıyor. 1757’de tamamlanan Marifetname, yalın ve halkın anlayabileceği dilde yazıldı. Bu kitapta güneş sistemi anlatıldı.
İsmi memleketi Erzurum’daki fen lisesi, ilkokul, hastane ve öğrenci yurdunda yaşatılan İbrahim Hakkı, her yıl kentte düzenlenen çeşitli etkinliklerle anılıyor.
İslam aliminin Marifetname’sinin orijinali ile bazı özel eşyaları Atatürk Üniversitesinde muhafaza ediliyor.İbn-i Sina ve Farabi’nin çalışmalarını derledi
Erzurum İbrahim Hakkı Hazretleri Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği Başkanı Nuri Toparlak, AA muhabirine, İbrahim Hakkı’nın büyük bir İslam alimi olduğunu söyledi.
İbrahim Hakkı’nın ömrünün büyük kısmını Erzurum’da geçirdiğini ifade eden Toparlak, şöyle konuştu:
“Marifetname eseri bütün alanları ihtiva eder ve burada her alandan bilgiye ulaşabiliyoruz. Ana eseri olan Marifetname’yi ‘evlat eserim’ olarak niteliyor, toplam 15 büyük eseri var. Ruhun Mahiyeti, İnsanın Yaratılış Mahiyeti gibi hazinelik değere sahip eserler de ortaya koymuştur. İbn-i Sina, Farabi gibi önemli değerlerden derlemiş olduğu ciddi çalışmaları bulunuyor. Hocasına hürmeten, ışık hadisesi var. Bir eser yazmasa dahi ışık hadisesi eseri onu dünyaya tanıttı. Hocasının defnedildiği türbenin yanı sıra 8 köşeli ve 10 metre yüksekliğinde bir kule yapan İbrahim Hakkı Hazretleri, türbenin doğusuna harçsız taşlarla bir duvar inşa etmiştir. Gece ve gündüzün eşit olduğu ekinoks günlerinde (21 Mart ve 23 Eylül) kalenin arkasındaki vadiden yükselen güneş bu duvara çarpmaktadır. Işık sadece duvardaki pencereden geçmektedir. İlerideki tepeden kırılan ışık, türbenin penceresinden girerek İsmail Fakirullah Hazretleri’nin mezarının başını aydınlatmaktadır.”
Bundan dolayı İbrahim Hakkı’nın eserlerinin çok okunduğunu ve çok tanındığını belirten Toparlak, eserlerinden bir kısmının Türkçe, geri kalan kısmının ise Arapça ve Farsça olduğunu dile getirdi.
Toparlak, şunları kaydetti:
“İbrahim Hakkı Hazretleri’nin ciddi manada 124 Arapça, 74 Farsça ve 60’ın üzerinde Türkçe eser elinden geçmiştir ve okumuştur. Bunları analiz ederek, okuyarak ve kendi yorumlarını katarak eserlerini ortaya koymuştur. Hocasının emriyle Tillo’da bir aile bağı kurmuştur ve böylece iki şehre gidiş gelişle çok sayıda talebe yetiştirmiştir, hem Erzurum’da hem de Tillo’da önemli sayıda talebe yetiştirmiş. Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü, Erzurum’daki tarihi Çifte Minareli Medrese’de ders verdiği belirlenen İbrahim Hakkı için medresede iki bölüm ayırdı. İslam alimine ait bilgi, belge ve eşya bu bölümlerde sergilenecek.”
AA
